Đọc Báo 24H

Tất cả các bộ phận của mướp đều được sử dụng làm vị thuốc chữa bệnh, rẻ, hiệu quả mà không có bất kỳ tác dụng phụ nào.

Mướp là một loại quả rất quen thuộc đối với người dân Việt Nam, mướp không chỉ là món ăn ngon mà còn là một vị thuốc chữa được nhiều bệnh. Tất cả các bộ phận của mướp đều được sử dụng làm vị thuốc chữa bệnh, rẻ, hiệu quả mà không có bất kỳ tác dụng phụ nào.

Theo Đông y, mướp có vị ngọt, tính mát, không độc, có tác dụng điều kinh, chỉ đới, bình can tức phong, thanh nhiệt, nhuận da, thông kinh lạc, thông đại tiểu tiện, hành huyết mạch. Mướp già đốt tồn tính, dùng làm thuốc có thể khử phong, hóa đờm, lương huyết, giải độc, sát khuẩn, thông kinh lạc, thông sữa. Theo”Lục xuyên bản thảo” mướp sinh cân chỉ khát, giải nhiệt trừ phiền, làm nhuận da, trị chứng khát bệnh nhiệt, trị thân nhiệt phiền táo.

Y dược học hiện đại phát hiện quả, lá, dây của cây mướp đều có thể chữa bệnh. Từ mướp có thể chế biến được nhiều món ăn ngon, đồ uống giải khát và chữa bệnh. Trong quả mướp có chứa nhiều nước, protid, lipid, glucid, xenlulo, canxi, photpho, sắt, beta-caroten, B1, B6, B2, C…

– Dây mướp có tác dụng ức chế khuẩn cầu.

– Xơ mướp có tác dụng chống viêm lợi niệu.

– Lá mướp có tác dụng chống các nếp nhăn, làm đẹp dung nhan.

– Quả mướp không những có khả năng chống viêm, chống các nếp nhăn và làm đẹp dung nhan, mà còn có tác dụng hỗ trợ trong điều trị các chứng đau họng, ho, hen xuyễn, viêm tuyến má, ho bách nhật, đau răng, đau lưng, đậu không bay, tắc sữa, đau bụng kinh, kinh nguyệt quá nhiều, viêm bàng quang.

Phụ nữ kinh nguyệt quá nhiều nên ăn mướp xào với tôm (cả vỏ). Món ăn này vừa trị bệnh, vừa khoẻ người, làm đẹp da.

Mướp và công dụng làm đẹp da

Quả, lá, dây mướp đều có tác dụng chống nhăn da. Lấy quả mướp, hoặc lá hoặc giây mướp thật non, giã nát rồi vắt lấy nước. Nước mướp này bôi mặt ngày vài lần, không những có thể giữ cho da đẹp mà còn giúp trị các bệnh như da tàn nhang, viêm lỗ chân lông, mũi đỏ do uống nhiều rượu.

Một nhà văn Nhật Bản thọ 90 tuổi khi bà 80 tuổi da mặt vẫn còn mịn màng nõn nà. Hàng ngày vào buổi sáng bà dùng khăn bông, chấm nước mướp bôi lên mặt. Bà làm như thế mấy chục năm liền, không gián đoạn.

Cách lấy nước mướp làm đẹp da măt như sau: Lấy kéo cắt ngang dây mướp có quả cách mặt đất chừng 50cm để phần dây mướp còn lại uốn cong, miệng cắt quay xuống, cắm vào một bình thủy tinh sạch. Dùng băng dính bịt kín miệng bình. Chờ nước mướp chảy vào đầy thì dùng miếng vải sợi nhỏ lọc nước mướp. Cho nước mướp đã lọc vào lọ, đặt vào tủ lạnh dùng dần. Khi sử dụng nên cho vào nước mướp một giọt dầu thơm, một chút rượu.

Hỗ trợ điều trị tăng huyết áp

Mướp tươi 300g, táo ta 200g, chanh 50g, đường phèn lượng vừa đủ. Mướp và táo gọt vỏ, rửa sạch, thái vụn, ép lấy nước, hòa với nước chanh và đường phèn, dùng làm nước giải khát trong ngày. Mỗi liệu trình 10 ngày.

Thông sữa, lợi sữa

Dùng 1 quả mướp tươi, 10g muối ăn, nấu sôi với 1 lít nước, cho sản phụ uống đến khi sữa ra nhiều. Có thể nấu mướp với chân giò lợn để ăn với cơm hàng ngày. Ăn liền 5 ngày.

Giải nhiệt ngày hè

Mướp: 500g rửa sạch, cắt nhỏ, ép lấy nước (dùng máy ép là tốt nhất) rồi hòa với đường trắng, dùng làm nước giải khát trong ngày. Công dụng: thanh nhiệt hóa đàm, tiêu viêm, chỉ khát.

Chữa viêm họng

Lá mướp hương rửa sạch, giã nhỏ với ít muối, thêm nước, gạn uống làm một lần.

Chữa ho, hen kéo dài

Lá mướp hương 15g nấu nước uống hoặc chế biến dưới dạng cao lỏng 1/1, mỗi lần uống 0,5ml.

Chữa sốt cao, đau đầu

Hoa mướp 20g, hạt đậu xanh 100g. Đậu xanh để cả vỏ, ninh nhừ rồi lấy khoảng 400ml nước cốt. Vớt xác đậu xanh ra, cho hoa mướp đã thái nhỏ vào, đun sôi trong 5 – 10 phút. Để nguội. Chắt lấy nước uống làm 2 – 3 lần trong ngày.

Trị nổi mề đay

Lá mướp tươi 1 nắm, nghiền nát thành nước, thêm vào một chút băng phiến, bôi lên vết lở, nổi.

Trị mồ hôi chân quá nhiều

Lấy mướp già đốt thành tro, tản rắc ở trong giày, chân trần không tất đi vào giày liên tục 15 ngày.

Lưu ý: Những người tỳ vị hư yếu hay đau bụng, đại tiện lỏng nát không nên dùng.

Có nhiều bài thuốc hay từ quả măng cụt như: giúp tinh thần phấn chấn, giảm cholesterol, chữa các bệnh ngoài da hay tiêu chảy…

Măng cụt không những là loại quả dễ ăn mà còn rất có lợi cho sức khỏe. Các kháng thể Xanthones trong măng cụt có thể chuyển hóa thức ăn thành năng lượng, chị em cũng không lo tăng cân.

Dưới đây là một số công dụng phổ biến của quả măng cụt:

Giữ cân bằng trong dạ dày: Một trong những hậu quả của sự lão hóa là suy giảm tính axit trong dạ dày, dẫn đến tăng vi trùng trong dạ dày, gây ra chứng tiêu chảy, đau quặn bụng, ợ hơi và cơ thể không thể hấp thụ đủ chất dinh dưỡng.

Kháng thể Xathones trong trái măng cụt có thể tiêu diệt sự sinh sôi quá mức của vi khuẩn trong dạ dày, giúp cải thiện và tái lập sự cân bằng trong dạ dày.

Giảm mùi hôi của hơi thở: Kháng thể Xanthones trong quả măng cụt cũng có khả năng diệt khuẩn. Do đó, khi ăn hoặc súc miệng bằng nước măng cụt sẽ làm giảm mùi hôi trong miệng.

Giúp tinh thần phấn chấn: Trong quả măng cụt còn có axit Trytophan – chất có liên hệ trực tiếp với Serotonin (một chất dẫn truyền thần kinh có liên hệ mật thiết với giấc ngủ, tâm trạng vui buồn và khẩu vị) tạo ra sự phấn chấn trong tinh thần.

Giảm cholesterol: Khi cholesterol xấu bị lão hóa sẽ sinh ra những mảng bám trong mạch máu. Các công trình nghiên cứu cho thấy kháng thể Xanthones trong măng cụt có thể làm giảm ảnh hưởng của cholesterol xấu và ngăn ngừa sự hình thành các mảng bám nguy hiểm.

Chống viêm: Chứng viêm kinh niên có thể đưa đến bệnh tiểu đường loại II, ung thư, thấp khớp, đãng trí, bệnh tim mạch và các căn bệnh chết người. Kháng thể Xanthones trong măng cụt chống lại chứng viêm một cách tự nhiên ở các tế bào.
Giảm cân: Các kháng thể Xanthones trong măng cụt khiến các tế bào trở nên mềm hơn, có thể thấm nước và có khả năng chuyển hóa thức ăn thành năng lượng. Điều này khiến chúng ta cảm thấy thoải mái hơn đồng thời cũng không phải lo chuyện tăng cân.

Chữa các bệnh ngoài da: Dùng nước măng cụt bôi ngay lên trên vùng da có vấn đề như bị mụn, eczema, ngứa… thì sẽ thấy các bệnh này tự nhiên biến mất mà không có phản ứng phụ.

Một số bài thuốc từ quả măng cụt:

Trị tiêu chảy: Dùng vỏ măng cụt khô 24gr, hạt thì là (có nơi gọi hạt bồng sàn) mỗi thứ 2gr. Đem tất cả nấu lấy nước, uống 2 lần trong ngày.

Chữa lỵ: Dùng vỏ quả măng cụt 6gr, rau sam, rau má, cỏ nhọ nồi, cỏ sữa (mỗi thứ 8gr), trà xanh (loại ngon) 6gr, cam thảo, vỏ quýt (mỗi thứ 4gr), gừng 3 lát. Đem tất cả nấu lấy nước để uống trong ngày.

Cũng chữa lỵ, có thể dùng cách khác: Vỏ quả măng cụt nướng thơm 8gr, rau má 10gr; rau dền tía, khổ sâm, gương sen, củ rối sao đen, vỏ lựu (mỗi vị 8gr); hạt cau già 6gr; cam thảo, vỏ quýt nướng (mỗi vị 4gr). Tất cả đem nấu lấy nước uống trong ngày./.

Một trong những lợi ích quan trọng nhất đó là về thành phần dinh dưỡng, su su chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất xơ thiết yếu.

Ảnh minh họa. Nguồn: agrifarming.in

Su su xuất xứ từ Mexico và một số khu vực khác thuộc Mỹ Latinh. Hiện nay, su su được biết đến gần như trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, su su là một loại quả vô cùng quen thuộc trong bữa ăn hàng ngày.

Dưới đây là 10 lợi ích sức khỏe từ quả su su.

1. Giàu dinh dưỡng

Một trong những lợi ích quan trọng nhất đó là về thành phần dinh dưỡng, su su chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất xơ thiết yếu.

1 quả su su với trọng lượng khoảng 200 gam cung cấp các dinh dưỡng sau:

– 39 kcal;

– 9 gam carbohydrate;

– 2 gam protein;

– Không chứa chất béo;

– 4 gam chất xơ, tương đương 14% nhu cầu khuyến nghị hàng ngày (Reference Daily Intake – RDI);

– Vitamin C, đáp ứng 26% RDI;

– Vitamin K, đáp ứng 10% RDI;

– Vitamin B6, đáp ứng 8 % RDI;

– Ma-giê, đáp ứng 6% RDI;

– Đồng, đáp ứng 12% RDI;

– Kali, đáp ứng 7% RDI;

– Kẽm, đáp ứng 10% RDI;

– Man-gan, đáp ứng 19% RDI.

Đáng chú ý là su su đặc biệt giàu folat, giúp kích thích phân chia tế bào. Su su có ít năng lượng, không béo, ít natri và carbohydrate thấp. Vì vậy su su là một thực phẩm lành mạnh, phù hợp với nhiều chế độ ăn kiêng.

2. Chứa các chất chống oxy hóa mạnh

Chất chống oxy hóa là các hợp chất được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm giúp bảo vệ cơ thể chống lại sự tổn thương tế bào, giảm viêm và giảm stress.

Su su cung cấp các chất chống oxy hóa với tên gọi quercetin, myricetin, morin và kaempferol. Trong số này, myricetin xuất hiện với hàm lượng cao nhất. Nghiên cứu cho thấy myricetin mang hoạt tính chống ung thư mạnh, chống tiểu đường và đặc tính chống viêm rõ ràng.

Ngoài ra, su su là một nguồn vitamin C tuyệt vời, một chất chống oxy hóa trong cơ thể bạn.

3. Tăng cường sức khỏe tim mạch

Ăn su su có thể cải thiện một số yếu tố nguy cơ gây bệnh tim, chẳng hạn như tăng huyết áp, tăng cholesterol và lưu lượng máu thấp.

Nghiên cứu trên động vật và ống nghiệm chỉ ra rằng các hợp chất có trong su su có thể giúp giãn mạch, do đó cải thiện lưu lượng máu và giảm huyết áp.

Myricetin, một chất chống oxy hóa nổi bật trong su su, cũng đã được chứng minh là làm giảm cholesterol trong một số nghiên cứu trên động vật.

Hơn nữa, su su là một nguồn chất xơ tốt, cung cấp khoảng 14% RDI (nhu cầu khuyến nghị hàng ngày). Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như su su có liên quan với việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim.

4. Thúc đẩy quá trình kiểm soát đường máu

Su su có hàm lượng carbs thấp và nhiều chất xơ hòa tan, có thể giúp điều chỉnh lượng đường trong máu.

Chất xơ hòa tan làm chậm quá trình tiêu hóa và hấp thụ carbs của bạn, làm giảm đáp ứng với đường sau khi ăn. Su su cũng hỗ trợ quá trình kiểm soát đường máu thông qua insulin. Kháng insulin là tình trạng xảy ra khi các tế bào ít nhạy cảm với insulin – là một loại hormone điều chỉnh lượng đường máu, điều này dẫn đến tăng đường máu dần dần và cuối cùng có thể dẫn đến bệnh tiểu đường.

Nghiên cứu cho thấy các loại hợp chất thực vật tự nhiên độc đáo trong su su có thể đóng vai trò làm tăng tác dụng của insulin bằng cách ức chế tác dụng của những enzyme cản trở việc kiểm soát đường máu và bệnh tiểu đường type 2.

5. Hỗ trợ thai kỳ khỏe mạnh

Folate, hoặc vitamin B9, là 1 vi chất mà mọi người đều cần – nhưng nó đặc biệt quan trọng đối với những người đang mang thai hoặc dự định có thai.

Trong thời kỳ đầu của quá trình mang thai, folate rất cần thiết cho sự phát triển khỏe mạnh của não và tủy sống thai nhi. Lượng folate đầy đủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa sinh non.

Su su là một nguồn folate tuyệt vời, cung cấp hơn 40% RDI (nhu cầu khuyến nghị hàng ngày) trong một quả.

Do đó, kết hợp su su và các thực phẩm giàu folate khác trong một chế độ ăn cân đối là một cách rất tốt để hỗ trợ thai kỳ khỏe mạnh.

6. Tác dụng chống ung thư

Tiêu thụ nhiều rau quả có liên quan đến giảm nguy cơ mắc nhiều loại ung thư khác nhau, bao gồm cả ung thư đường tiêu hóa.

Các nghiên cứu lưu ý rằng một số chất trong su su có thể làm chậm sự tăng trưởng và tiến triển của một số loại tế bào ung thư, chẳng hạn như ung thư cổ tử cung và bệnh bạch cầu.

Mặc dù những kết quả này rất khả quan, nhưng bằng chứng hiện tại vẫn chưa đủ mạnh để cho thấy rằng su su có tác dụng chống ung thư ở người. Sẽ cần có nhiều bằng chứng hơn trong tương lai nhằm khẳng định thêm về tác dụng này của su su.

7. Có thể làm chậm các dấu hiệu lão hóa

Các trung tâm gây lão hóa chính là các phân tử được gọi là gốc tự do gây tổn hại cho các tế bào, cuối cùng dẫn đến giảm chức năng cơ thể theo thời gian.

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng sử dụng thực phẩm chứa nhiều chất chống oxy hóa có thể làm chậm quá trình lão hóa bằng cách bảo vệ các tế bào khỏi tổn thương bởi gốc tự do.

Su su có nhiều chất chống oxy hóa, một trong số đó là vitamin C.

Ngoài khả năng chống oxy hóa, vitamin C là chất cần thiết để sản xuất collagen, một trong những protein chính được tìm thấy trong da của bạn. Collagen thường được ghi nhận mang lại cho làn da vẻ ngoài săn chắc, trẻ trung.

Do đó, việc bổ sung đầy đủ các loại thực phẩm giàu vitamin C như su su có thể giúp giảm các dấu hiệu lão hóa rõ rệt.

Hơn nữa, một nghiên cứu gần đây đã cho thấy tác dụng bảo vệ mạnh mẽ của chiết xuất su su đối với các tế bào da người chống lại tác hại từ bức xạ tia UV.

8. Hỗ trợ chức năng gan

Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ thừa được tích tụ vào mô gan. Quá nhiều chất béo trong gan của bạn có thể ảnh hưởng đến khả năng hoạt động bình thường của gan.

Cả hai nghiên cứu trên ống nghiệm và động vật đều cho thấy rằng chiết xuất su su có thể chống lại sự tích tụ chất béo trong gan, do đó có khả năng ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh gan nhiễm mỡ.

Trong một nghiên cứu, những con chuột được cho ăn chế độ ăn nhiều chất béo và được điều trị bằng chiết xuất su su có hàm lượng cholesterol và axit béo trong gan thấp hơn đáng kể so với nhóm chuột không điều trị. Điều này là do những thay đổi rõ ràng liên quan đến chức năng của các enzyme liên quan đến chuyển hóa chất béo.

9. Thúc đẩy duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh

Ít năng lượng nhưng nhiều chất xơ là 2 yếu tố quan trọng hỗ trợ duy trì cân nặng khỏe mạnh.

Trung bình 1 quả su su cung cấp 39 kcal và 4 gam chất xơ. Chất xơ có tác dụng làm chậm tốc độ tiêu hóa, giúp bạn cảm thấy no hơn, no lâu hơn từ đó giảm được lượng thức ăn ăn vào và hỗ trợ tốt cho quá trình giảm cân.

10. Hỗ trợ sức khỏe tiêu hóa

Đường tiêu hóa chịu trách nhiệm giải độc, miễn dịch và hấp thu dưỡng chất. Ăn trái cây và rau quả như su su có thể hỗ trợ tăng cường chức năng tiêu hóa vì có nhiều flavonoid. Flavonoid hỗ trợ các enzyme tiêu hóa, bên cạnh đó cũng giúp loại bỏ và bài tiết chất thải trong đường tiêu hóa. Mặt khác, các chất xơ trong su su là nguồn chất giúp các lợi khuẩn đường ruột phát triển khỏe mạnh.

Từ đó, hỗ trợ duy trì nhu động ruột bình thường và đóng vai trò trong việc ngăn ngừa các bệnh mạn tính như ung thư ruột kết, thậm chí là tiểu đường type 2 và bệnh về tim mạch.

Đưa su su vào bữa ăn như thế nào?

Su su rất dễ chế biến. Su su có hình giống quả lê, với nhiều vân trên vỏ. Hương vị nhẹ của chúng có thể kết hợp với cả những món ngọt và mặn. Mặc dù được phân loại là trái cây nhưng su su lại thường được chế biến như món rau. Hầu hết các phần của quả đều có thể ăn được kể cả vỏ và hạt. Có thể ăn tươi hoặc nấu chín.

Khi ăn tươi, su su có thể chế biến các món sinh tố hoặc salad. Ngoài ra, su su cũng dễ dàng được hấp, nướng hoặc chiên. Thêm nó vào súp, món hầm và thịt hầm để tăng thêm dinh dưỡng cho món ăn.

Cà phê ʟà thức ᴜṓng yêu thích của nhiḕu người, tuy nhiên có những người ⱪhȏng thích hợp ᵭể sử dụng.

Cà phê có thể ʟàm giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính, cải thiện hiệu suất tập ʟuyện và giúp bạn giảm cȃn, nhưng ᴜṓng quá nhiḕu sẽ tàn phá cơ thể.

Có những người tuyệt ᵭṓi ⱪhȏng nên ᴜṓng cà phê:

Người bị rṓi ʟoạn giấc ngủ

Báo Vietnamnet dẫn nguṑn tờ Eat this cho biḗt, ᴜṓng một tách cà phê (hoặc nhiḕu hơn) sau một ᵭêm ngủ ⱪhȏng ngon giấc giúp bạn tỉnh táo. Nhưng thói quen ᴜṓng cà phê của bạn có thể ⱪéo dài chu ⱪỳ ⱪhó ngủ và mệt mỏi.

Theo ⱪhuyḗn cáo của Hiệp hội Giấc ngủ, bạn nên tránh hấp thụ caffeine ít nhất 6 giờ trước ⱪhi ᵭi ʟên giường.

Người hay ʟo ʟắng

Caffeine ʟà chất ⱪích thích, có thể ʟàm trầm trọng thêm sự căng thẳng ở một sṓ người. Nḗu thường xuyên trải qua các cơn hoảng sợ, bạn có thể cȃn nhắc việc tránh hoặc giảm ʟượng cà phê.

Trẻ εm dưới 12 tuổi

Caffeine dễ ⱪhiḗn bất ⱪỳ ai trong chúng ta bṑn chṑn, ᵭặc biệt có thể gȃy ra nhiḕu tác dụng phụ ở trẻ nhỏ.

Trẻ ᴜṓng cà phê có ⱪhả năng bị tăng nhịp tim, tăng cảm giác ʟo ʟắng, ⱪhó tập trung và ᵭau bụng. Cà phê có tính axit ⱪhá cao, do ᵭó nguy cơ ʟàm hỏng men, sȃu răng.

Người bị huyḗt áp cao

Nhà dinh dưỡng Sandy Younan Brikho cảnh báo những người bị huyḗt áp cao nên ngừng ᴜṓng cà phê càng sớm càng tṓt vì caffeine trong cà phê ʟàm tăng huyḗt áp.

Một nghiên cứu ᵭã chứng minh sự gia tăng huyḗt áp ʟiên quan ᵭḗn tuổi tác ở những người ᵭàn ȏng ᴜṓng nhiḕu cà phê. Trong ⱪhi ᵭó, nghiên cứu ⱪhác cho thấy ᴜṓng nhiḕu cà phê ở những người chuyển hóa cà phê chậm gȃy tăng huyḗt áp.

Người bị trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

Caffeine ʟàm giãn cơ vòng thực quản dưới – van giữa thực quản và dạ dày, gȃy ⱪích hoạt các triệu chứng trào ngược axit. Do ᵭó, ᴜṓng cà phê, trà và soda (tất cả ᵭṑ ᴜṓng có chứa caffein) có ʟiên quan ᵭḗn việc tăng nguy cơ mắc các triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản.

Người ᵭang tăng cȃn

Chuyên gia Younan Brikho giải thích: “Uṓng cà phê gȃy ra cảm giác no, dễ ⱪhiḗn bạn bỏ bữa ăn chính hoặc bữa ăn nhẹ. Một ⱪhi cảm giác no này biḗn mất, dạ dày của bạn trṓng rỗng và ᵭȏi ⱪhi sẽ bị ᵭói. Điḕu này ⱪhiḗn nhiḕu người có xu hướng ăn nhiḕu vào bữa ăn tiḗp theo vì họ quá ᵭói”.

Phụ nữ bị mất ⱪinh

Một sṓ người ᴜṓng cà phê thay cho bữa ăn như một cách ⱪhȏng ʟành mạnh ᵭể giảm cȃn và ᵭiḕu này có thể ảnh hưởng ᵭḗn chu ⱪỳ ⱪinh nguyệt.

Theo chuyên gia dinh dưỡng Abby Vichill, một dấu hiệu cho thấy bạn ᵭang ᴜṓng quá nhiḕu cà phê ʟà ⱪinh nguyệt ⱪhȏng ᵭḕu.

Người bị bệnh tim, như ʟoạn nhịp tim

Vì caffein từ cà phê có thể gȃy tăng huyḗt áp và nhịp tim tạm thời, nên những ai có tiḕn sử bệnh tim nên nói chuyện với bác sĩ ᵭể biḗt ʟượng cà phê an toàn mà họ nên ᴜṓng.

Người bị tiêu chảy

Một sṓ người ʟầm tưởng rằng ᴜṓng một tách cà phê buổi sáng ʟàm cho ruột hoạt ᵭộng hiệu quả, nhưng tác dụng này sẽ ⱪhȏng xảy ra nḗu bạn ᵭang bị bệnh tiêu chảy do caffein ⱪích thích ᵭi tiểu nhiḕu, gȃy mất nước.