Nhắc đến cái tên Lẻ bạn, có thể có những người thấy tên này lạ lẫm. Nhưng nếu đã một lần nhìn thấy, thì bạn sẽ thấy cây ấy vô cùng quen thuộc, có thể bắt gặp bất kì đâu nơi bồn hoa nhà ai đó, nơi công viên, nhà hàng, quán café,… Có lẽ do vẻ đẹp ưa nhìn dễ chịu của nó. Nhưng có một điều càng ít người biết hơn, đó là loài cây này còn là một vị thuốc chữa bệnh. Vậy cây ấy có công dụng gì, chữa bệnh ra sao, chúng ta hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé.
1. Đặc điểm cây Lẻ bạn
Lẻ bạn (Tradescantia discolor L’Hér), còn gọi là cây Sò huyết, cây Lão bạng,… thuộc họ Thài lài.
Đây là loại cây thảo to, sống nhiều năm. Thân cao khoảng 30 – 45cm, đường kính thân 2,5 – 5cm. Thân cây ngắn, có bẹ lá bao phủ xung quanh, không phân nhánh.
Lá cây dài 18 – 28cm, rộng 3 – 5cm, lá không cuống, mọc ra từ gần như sát đất, phủ cả thân. Lá có bẹ, hơi dày, đầu tù hoặc nhọn. Mặt trên lá màu lục, lõm xuống. Mặt dưới màu tía, hơi khum. Gân lá mọc song song.
Cụm hoa hình tán, đựng trong 2 cai mo úp vào nhau, nhìn như con sò. Hoa có 3 lá đài, 3 cánh hoa màu trắng vàng, 6 nhị gần bằng nhau, bầu 3 ô. Cây thường ra hoa vào mùa hè.
Quả nang dài 3 – 4mm, 3 ô, nở thành mảnh vỏ, chứa một hạt có góc và cứng.
Cây Lẻ bạn được trồng làm cảnh ở nhiều nơi
Cây Lẻ bạn được trồng làm cảnh ở nhiều nơi
2. Nguồn gốc và phân bố
Lẻ bạn có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới của châu Mỹ, được trồng và mọc hoang dần dần ở các vùng nhiệt đới và á nhiệt. Cây du nhập vào Việt Nam đã khá lâu và không rõ từ bao giờ.
Lẻ bạn là cây ưa ánh sáng, chịu được thời tiết nắng nóng khô hạn, mọc được trên nhiều loại đất, từ đất nhiều sỏi đá, đất đồi núi, trung du, đồng bằng, ven biển,… Với bộ thân rễ có sức sống dai khỏe, biên độ sinh thái lại rộng, cây có hoa lá đẹp, nên ở nước ta, hầu như chúng ta có thể bắt gặp cây được làm cảnh ở khắp nơi.
Và còn một điều thú vị nữa làm cho cây này được trồng phổ biến, đó là do người ta quan niệm nếu trồng cây này trong nhà, có thể mang đến nhiều may mắn, tài lộc, bình an và giúp xua đuổi tà khí cho gia đình.
3. Bộ phận dùng và thu hái, chế biến
Bộ phận được dùng làm thuốc của cây là: Hoa và lá.
Cây ra hoa hàng năm. Đến mùa hoa vào khoảng tháng 4, người ta hái lấy hoa. Còn lá có thể thu hoạch quanh năm.
Khi hái về, có thể dùng tươi hoặc phơi khô trong bóng râm để dùng dần. Lưu ý phần dược liệu khô cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc, tránh ánh nắng trực tiếp.
Hoa lẻ bạn
Hoa lẻ bạn
4. Công dụng của cây Lẻ bạn
Người dân thường sử dụng hoa Lẻ bạn nhiều hơn. Nó có vị ngọt, nhạt, tính mát, tác dụng vào phần phổi và huyết. Do tính nó mát, nên nó có thể làm mát huyết, giải độc, chữa các chứng ho ra máu, đi ngoài ra máu, chảy máu do nguyên nhân huyết bị nhiệt. Nó có tác dụng tốt đối với các chứng ho, nhất là ho do viêm họng.
Ngoài ra, có thể kể đến một số bệnh người ta thường dùng cây Lẻ bạn để chữa như:
Viêm khí quản cấp, mạn.
Lao bạch huyết.
Chữa phổi bị nóng dẫn đến viêm họng, ho, đờm đặc nhiều, vàng, trong người nóng, có thể hay khát.
Chữa cảm sốt, ho, nhức đầu.
Trị lỵ.
Trị bí tiểu tiện.
5. Cách sử dụng cây Lẻ bạn
Hoa, lá tươi: ngày dùng 40 – 60 gr. Còn khô ngày dùng khoảng 15 – 30 gr. Đem sắc nước uống.
Ngoài ra một số người có thể dùng Lẻ bạn để nấu canh ăn cũng giúp làm mát máu, dễ chịu trong người.
6. Một số bài thuốc dân gian
6.1. Bài thuốc hỗ trợ điều trị Viêm khí quản
Bài 1: Hoa Lẻ bạn 15 gr, Vỏ núc nác 5 gr. Đem sắc với 600 ml còn khoảng 100 ml, chia uống 2 lần trong ngày.
Bài 2: Hoa Lẻ bạn 15 gr rửa sạch, thái nhỏ, đem trộn với 10 gr mật ong hoặc đường phèn. Đem hấp cách thủy khoảng 15 – 20 phút. Chia uống làm 2 lần trong ngày.
6.2. Bài thuốc chữa đi tiểu ra máu
Hoa Lẻ bạn 15 gr, Rau má 30 gr, Diếp cá 30 gr, Rễ cỏ tranh 10 gr, Râu bắp 10 gr. Tất cả rửa sạch. Đổ vào nồi khoảng 600 ml sắc còn 150 ml. Chia uống làm 2 – 3 lần trong ngày. Uống khoảng 5 – 7 ngày.
6.3. Bài thuốc chữa cảm sốt, ho, đau đầu
Hoa Lẻ bạn 15gr, Rễ cây chòi mòi 10gr, Vỏ cây kim phượng hoa vàng 10gr. Tất cả đem phơi khô, thái nhỏ, cho vào ấm đổ 500ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày.
7. Một số lưu ý khi sử dụng
Do cây này tính mát, do đó những ai đang cảm lạnh, hay trong người suy nhược, thường xuyên bị lạnh, dễ cảm, ăn uống đầy bụng khó tiêu, đi phân lỏng loãng thì không nên sử dụng, có thể làm cho tình trạng cơ thể càng nặng thêm.
Như bao vị thuốc khác, cây Lẻ bạn lại góp thêm chút sự phong phú cho kho tàng dược liệu của dân tộc ta. Tuy nhiên, bất cứ một vị thuốc nào, bạn đọc cũng không nên sử dụng một cách tùy ý mà nên có sự tham khảo từ phía những người có chuyên môn để tránh những hậu quả không mong muốn. Rất mong nhận được những phản hồi cũng như sự đồng hành của các bạn ở những bài viết kế tiếp
